Ogrody dobrej pamięci, czyli historie rodzinne we wspomnieniach dzieci, rodziców i dziadków.

Projekt językowo – plastyczny do realizacji przed dniem Wszystkich Świętych (17 – 28.10.2016r.) i Dniem Babci i Dziadka (16 – 20.2017r.)

Plik do pobrania w PDF

Słowo wstępne:
Uczniowie chętnie dzielą się przygodami z własnego dzieciństwa. A zapamiętane wspomnienia rodziców i dziadków - często świadectwa siły przetrwania w trudnych warunkach - są dla dziecka powodem do dumy z własnej rodziny.
Takie opowieści opracowane plastycznie lub formie komiksu wraz ze zdjęciami i drobnymi pamiątkami składamy w barwny ogród czyli szkolną wystawę dla zaproszonych gości – młodszych uczniów lub rodziców i dziadków z okazji ich dnia. Po wystawie oprowadzają autorzy.
Specyfika warsztatów:
Interdyscyplinarne 2 – 5 godzinne warsztaty dla uczniów klas 4 – 6 szkoły podstawowej i zaproszonych gości z nauczania zintegrowanego. Proponowane do przeprowadzenia w ramach godziny wychowawczej, j. polskiego, plastyki, historii, wychowania do życia w rodzinie. Wspierają wartości rodzinne, budują postawę szacunku wobec osób starszych, rozwijają więzi w rodzinie i w społeczności uczniowskiej. Oparte na opowieściach rodzinnych i wspomnieniach własnych dzieci, rodziców i dziadków.
Interdyscyplinarny charakter całości polega na realizacji treści programowych kilku przedmiotów: języka polskiego, historii, plastyki, wychowania do życia w rodzinie.
Przeprowadzono po raz pierwszy: październik 2015
Czas realizacji: 2 - 5 jednostki lekcyjne w dniach poprzedzających dzień Wszystkich Świętych lub Dzień Babci i Dziadka
Miejsce realizacji: klasa szkolna, sala gimnastyczna
Cele:
Cele są zgodne z podstawą programową przedmiotu wychowanie do życia
w rodzinie ( drugi etap edukacyjny), która określa następujące wymagania ogólne: ukazywanie wartości rodziny w życiu osobistym człowieka oraz wymagania szczegółowe – treści nauczania: podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka
w rodzinie, przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie i spędzanie wolnego czasu, więź rodzinna, związki uczuciowe
Cele pokrywają się z celami Szkolnych Programów Wychowawczych lub są rozwinięciem tych celów
Cele są zgodne z podstawą programową przedmiotu plastyka: uczeń podejmuje działalność twórczą, posługując się podstawowymi środkami wyrazu plastycznego i innych dziedzin sztuki (fotografika, film) w kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni (stosując określone materiały, narzędzia i techniki właściwe dla tych dziedzin sztuki)
Cele są zgodne z celami przedmiotu język polski dotyczącymi tworzenia wypowiedzi
i świadomości językowej
Cele są zgodne z celami przedmiotu historia i społeczeństwo dotyczącymi refleksji nad sobą i otoczeniem społecznym. Są to następujące cele szczegółowe: uczeń wyjaśnia,
w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania; wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny; wyraża opinię na temat kultywowania tradycji
i gromadzenia pamiątek rodzinnych
Cele ogólne: - ukazywanie wartości pamięci o starszych pokoleniach rodziny w życiu osobistym człowieka oraz o ich roli w kształtowaniu poczucia tożsamości rodziny
- podkreślenie roli rodziny w życiu człowieka
-ukazanie bogactwa wnoszonego w życie rodziny przez każdego jej członka
-uświadomienie uczniom konieczności dbania o więzi rodzinne
- przedstawienie przykładów budowania więzi między członkami rodziny
- ukazanie przemiany pokoleń jako ciągłości w przekazywaniu mądrości życiowej
i doświadczenia
- ukazanie roli autorytetu osób starszych w życiu rodziny

- wskazanie cech charakteru ukształtowanych dzięki poprzednim pokoleniom
- uświadomienie, że rozmowy wspomnieniowe to ważny element życia rodzinnego
- uwrażliwienie na konieczność kontrolowania swojej wypowiedzi w mówieniu o bliskich
- przekazanie wiedzy o zmianach fizycznych, psychicznych i społecznych okresu starości
- ukazanie potrzeby opieki nad osobami starszymi i chorymi

Cele edukacyjne
W trakcie trwania warsztatów uczeń:
opisuje niektóre funkcje poszczególnych członków swojej rodziny
zna pojęcie „więzi rodzinne” i podaje przykłady doświadczeń życiowych budujących
te więzi
- przywołuje wspomnienia swoje i swoich rodziców o dziadkach i pradziadkach
wyraża wdzięczność wobec starszych osób w rodzinie w formie krótkich wypowiedzi pisemnych
nazywa cechy pozytywne cechy osób starszych w rodzinie, które pragnie naśladować
opisuje sytuacje reagowania na potrzeby osób starszych w rodzinie
wykonuje w grupie plakat prezentujący rolę osób starszych w rodzinie i więź z nimi,
wspólnie z innymi przygotowuje ekspozycję z użyciem fotografii przyrody w różnych porach roku, zebranych jesiennych liści, muszli oraz rysunku drzewa genealogicznego jako symboli narastania doświadczenia życiowego każdego człowieka, rozwoju społeczności rodzinnej oraz etapów życia człowieka
- zaprasza gości z klas młodszych i spoza szkoły do zwiedzenia ekspozycji
- odpowiada na pytania gości zwiedzających ekspozycję

Adresaci:
Uczniowie klas 5 – 6 szkoły podstawowej jako goście i wykonawcy wybranych zadań
uczniowie klas 0 – 4 jako goście zwiedzający ekspozycję
Treść zajęć w skrócie:
Lekcja pierwsza: Uczniowie w grupach wykonują plakaty wspomnieniowe pod kierunkiem nauczyciela. Wspominamy osoby, które już tylko nasza pamięć chroni od zapomnienia. Część wspomnień powinna dotyczyć pradziadków.
Lekcja druga: Uczniowie aranżują „Ogród dobrej pamięci” czyli ekspozycję plakatów
na stolikach w klasie ( gdy więcej klas jest w projekcie to w sali gimnastycznej). Wokół można wokół ułożyć , przykleić masą mocującą, zawiesić na niteczkach papierowe liście.
Uwagi:
Do dekoracji „Ogrodu ” jako ekspozycji używajmy jedynie liści papierowych
lub prawdziwych, nie chryzantem czy świeczek!
Plakaty powinny być zasięgu ręki dzieci, aby mogły pokazywać palcem i dotykać obrazków, ale nie powinny leżeć na podłodze.
Jeżeli „Ogród” będzie zorganizowany w sali gimnastycznej, należy poprosić konserwatora
o pomoc w przeniesieniu na przerwie kilku stolików.
Zwiedzanie: Młodzi autorzy pomagają odgadnąć młodszym uczniom jaki rysunek dotyczy jakiego wspomnienia.
Wskazówki dla nauczyciela:
Finał to zwiedzanie przez gości ekspozycji plakatów wspomnieniowych. Należy wcześniej zaprosić młodszą klasę na 15 – 20 minut zwiedzania i rozmowy z autorami.
Przygotowanie przez uczniów poprzedniego dnia:
Wspomnienia. Poprzedniego dnia należy poprosić uczniów o przypomnienie sobie wydarzeń własnych wspomnień dotyczących dziadków i pradziadków (lub poznanie wspomnień rodzinnych rodziców lub dziadków). Np. dziadek uczył mnie jeździć na rowerze. Robiłam
z babcią porządki w pudle w kolorowymi włóczkami.
Uwaga: Jeżeli dziecko woli nie mówić o swojej rodzinie należy pomóc mu skorzystać
z opublikowanych wspomnień o osobie historycznej ( z podręcznika do j. polskiego lub historii).
Strój. Prosimy dzieci o ubranie się tak ładnie, jakby szły do babci na imieniny.
Dekoracje. Prosimy uczniów o przyniesienie świeżych lub zasuszonych klonowych liści
lub wyciętych w domu z kolorowego papieru/ kartonu liści odrysowanych z naturalnych liści. Można to też wykonać wcześniej wspólnie z uczniami w klasie.

Materiały:
Zestaw podstawowy:
5 dużych kartonów - każdy z fotografią lub rysunkiem: muszla, roślina, drzewo, śladów stóp, cztery pory roku
małe karteczki ( 5x5 cm) w ciepłych kolorach po 2 dla każdego ucznia
mazaki, klej
liście do ozdoby ekspozycji z kolorowego papieru lub żywe ( prasowane żelazkiem przez gazetę) – duża ilość
muszla mała lub duża
stary kalendarz z pejzażami
Muzyka: Vivaldi „ Cztery pory roku”

Dodatkowo przydadzą się:
zdjęcia i pamiątki rodzinne o niewielkiej wartości ( np. muszelka od dziadka, listek
z kwiatka doniczkowego wyhodowanego przez babcię),
zapisane rodzinne wspomnienia o żyjących i nieżyjących babciach i dziadkach,
małe tekturki i kawałeczki kolorowej folii samoprzylepnej (dla zwiedzających
do oznaczenia ilości wspomnień)
duża muszla i małe muszelki, plaster drewna z wyraźnym rysunkiem słoi – symbole etapów życia
fotografie pejzażu wiejskiego i miejskiego, rośliny lub drzewa ( np. kartki z kalendarza)
zdjęcia sławnych polskich cmentarzy, zdjęcia nagrobków zasłużonych ludzi,
Do ozdobienia i uzupełnienia plakatów: zdjęcia ludzi w starszym wieku, kartki
z kalendarza ilustrujące pory roku lub zajęcia w różnych porach roku
Zdjęcia lub film z Internetu: Uwaga! potrzebny dostęp do komputera i Internetu!
Np. Zdjęcia młodziutkiej amerykańskiej wokalistki Ariany Grande z dziadkiem lub
z babcią ( Ariana Grande with her Grandpa)
Fragment filmu: „ Było sobie życie” odcinek 26 pt. „Życie toczy się dalej” ( bez czołówki) od minuty 1,50 do 4,00- opowieść dziadka o kontaktach z wnukami i starzeniu się.

Przebieg zajęć
Pierwsza jednostka lekcyjna ( lub więcej w ramach innych przedmiotów)

Zadanie: Tworzymy z naszych wspomnień „Ogród dobrej pamięci”.

Wstęp:

Nauczyciel wita klasę i dziękuje uczniom za przyniesienie potrzebnych przedmiotów.
Uczniowie układają przed sobą na stolikach zdjęcia i drobne pamiątki po przeszłych pokoleniach swojej rodziny. Nauczyciel pyta o kilka z nich. Co to takiego? Jaka to pamiątka?

Rozwinięcie:
Rozmowa – wywiad z uczniami. Co to za ludzie, którzy w waszej rodzinie urodzili się pół wieku temu i dawniej? Dziadkowie i pradziadkowie, i prapra …Co i skąd o nich wiecie?
Z własnego doświadczenia, od rodziców, od dziadków, ( kilka przykładów)? Czy pamiętacie, w jakieś wydarzenia związane z waszymi babciami i dziadkami? A jak wasi Rodzice spędzali czas ze swoimi babciami i dziadkami czyli waszymi prababciami
i pradziadkami? Czy są w rodzinie dawniejsze wspomnienia?
Nauczyciel słucha kilku wspomnień i jednocześnie, aby lepiej zapamiętać, rysuje na tablicy symboliczne rysunki z podpisami. Będzie to wzór dla uczniów. Np. nauka jazdy na rowerze – rysunek : rower, Łowiliśmy ryby – rysunek: ryba, Lepiliśmy bałwana - bałwanek , Babcia upiekła mi tort urodzinowy – tort.

Kontynuacja dzielenia się wspomnieniami w 4 – 5 małych grupach .Nauczyciel daje każdemu uczniowi po 2 małe karteczki, aby w grupach dzielili się wspomnieniami
i w trakcie rozmowy wykonali symboliczny rysunek z podpisem. Grupa, która skończy dostanie ode mnie piękną dużą planszę do następnego zadania.
Przygotowanie do pracy nad plakatem w grupach. Nauczyciel rozdaje arkusze papieru z naszkicowanym wcześniej ołówkiem dużym na całą karton symbolem każdej grupy ( np. 4 – pory roku to 4 ćwiartki kartki i symbole: kwiat, słońce, jabłko, śnieg). ( Uwaga: jeżeli jest do dyspozycji tylko ta jedna lekcja to nauczyciel sam wcześniej wykonuje szkic muszli lub rośliny. Jeżeli jest dodatkowy czas lub klasa sprawna plastycznie,
to uczniowie sami rysują po wyjaśnieniu symboliki tych znaków.
Wprowadzenie: Nauczyciel pokazuje uczniom prawdziwą dużą muszlę/ plaster drewna i przedstawia symbolikę muszli lub drzewa jako życia człowieka. Muszla się powiększa, drewno przyrasta na pniu, rozszerza koronę i pnie się w górę. Każdy rok coś wnosi, każdy etap życia coś buduje. Muszla jest duża, jeśli ślimak żył długo. Każdy człowiek coś wnosi do tradycji rodzinnej. [Obietnica, że na przerwie grzeczni uczniowie będą mogli zobaczyć muszlę / drewno z bliska przy biurku nauczyciela].
Praca w grupach .
Poprzez otrzymane plakaty nastąpił przydział symboli : grupa muszli, grupa rośliny lub drzewa, grupa śladów stóp, grupa czterech pór roku.
Uwaga! Zasada naklejania karteczek z małymi rysunkami: wspomnienia umieszczamy chronologicznie. Np. wspomnienia wojenne będą blisko środka muszli, a zeszłoroczne u wylotu.
Teraz na arkuszu kartonu naklejacie wasze karteczki. Jeżeli znacie dłuższe opowieści
z życia waszych dziadków czy pradziadków, to wpiszcie w chmurkach tytuły przekazanych przez nich dawnych opowieści czy wspomnień. n.p. „ Nocna ucieczka
w czasie wojny” . Pozostałe miejsce wypełnicie elementami z kartek kalendarzy
i kserokopiami zdjęć rodzinnych lub sławnych ludzi. Uważamy, aby nie zasłonić całkowicie szkicu. Trzeba rozpoznać, że to muszla.

Czas pracy w grupach. Będziecie pracować na tle muzyki Antonio Vivaldiego „Cztery pory roku”. Jak myślicie, kto to jest Vivaldi? Sławny muzyk i kompozytor (ur.1678 zm. 1741 – włoski skrzypek i kompozytor). Czy Vivaldi żyje? Nie. A co dobrego nam zostawił? Między innymi muzykę, którą zaraz usłyszycie.
Uwaga: zaczynacie pracę, kiedy usłyszycie muzykę. Kończycie pracę, kiedy wyłączę muzykę.
Zakończenie - film na koniec pierwszej lekcji. W nagrodę za pracę czas na oglądanie pięknych zdjęć z kalendarzy/ zdjęć w Internecie / krótki film. Uwaga: nauczyciel sam decyduje zależnie od możliwości.
Np. Zdjęcia młodziutkiej amerykańskiej wokalistki Ariany Grande z dziadkiem z 2014 roku lub z babcią ( Ariana Grande with her Grandpa). Pytanie: czy dziadek był ważną osobą dla Ariany? Po czym to poznajemy?
Np. krótki fragment dowolnego filmu o osobie starszej i dziecku ( np. „ Było sobie życie” – fragment odc. 26 o starzeniu się i śmierci dziadka ( dla klas młodszych). Pytania: co robią wnuki dziadka z filmu „Było sobie życie”. Jak spędzali wspólnie czas ?
Np. pytanie: dlaczego czuwanie przy łóżku chorej bliskiej osoby jest dla niej tak ważne?

Druga jednostka lekcyjna ( lub ostatnia z większej ilości)

Wstęp. Rozmowa o wspomnieniach umieszczonych na plakacie. Pochwała za pracę. Prezentacja kilku opowieści, anegdot, krótkich przykładów.
Rozwieszenie liści i zaaranżowanie plakatów na stolikach. Nazwanie tej przestrzeni „Ogrodem dobrej pamięci” i wytyczenie trasy spaceru po naszym ogrodzie.
Rozwinięcie. Zwiedzanie ekspozycji. Wejście wcześniej zaproszonej młodszej klasy jako gości zwiedzających ekspozycję. Część autorów dyżuruje przy swoich plakatach
i odpowiada na pytania gości, którzy poznają ich wspomnienia. Uwaga: jeżeli niemożliwe jest zaproszenie innej klasy, to nauczyciel dzieli uczniów na grupę gości
i gospodarzy, a zwiedzanie odbywa się we własnym gronie.
Goście przy muzyce Vivaldiego chodzą parami po „Ogrodzie”
Uwaga: małe dzieci mogą wklejać znaczki zgodne z ilością poznanych wspomnień na otrzymanych kartonikach. Kartoniki to skuteczna zachęta dla młodszych dzieci.
Podsumowanie: gospodarze i goście siadają na podłodze. Które z poznanych przez ciebie wspomnień mówią o nauczeniu się czegoś od osoby starszej? Jakie są najbardziej oryginalne? Jakie są zabawne? Jakie są smutne? Jakie są najbardziej podobne do twoich własnych wspomnień?
Zakończenie. Pochwała za podzielenie się wspomnieniami rodzinnymi, zachowanie ich w pamięci, uratowanie od zapomnienia, za pracę i zdyscyplinowanie. Niektórych bohaterów waszych wspomnień nie ma już wśród nas. Są jednak teraz w naszej pamięci. Oglądamy zdjęcia cmentarzy. Przykładowe pytania do uczniów: Czy cmentarze przypominają ogrody, parki? Dlaczego? Jak się tam powinniśmy zachowywać? Jakich ludzi wspominamy, kiedy tam przychodzimy? Dlaczego chronimy i odnawiamy cmentarze? Zapowiedź wyjścia z klasą na pobliski cmentarz.
Uwagi końcowe autorki scenariusza: TO DZIAŁA!
1) Udane „Ogrody” przeprowadziłam w klasach piątych w październiku 2015. Dzieci chętnie się angażują i są dumne ze swojej wiedzy o rodzinie. Wiele wspomnień dziadków dotyczyło przetrwania w czasie wojny. Wiele wspomnień wnuków dotyczyło miłego spędzania czasu z dziadkami ( np. grzybobranie, lepienie pierogów, kąpiel). Prezentacja odbyła się ze względów organizacyjnych między grupami w ramach własnej klasy.
2) Dzieci z oddziału przedszkolnego i uczniowie z klas 0 – 3 z chętnie słuchają starszych uczniów, a oni są ważni w swoich rolach. Warsztaty uczniów starszych dla młodszych przeprowadziłam kilkakrotnie w czerwcu 2014 przy okazji projektu „Biskupin” ( rodzina z Biskupina).
Życzę powodzenia i owocnego, miłego czasu z uczniami.
Zuzanna Ferenc – Warchałowska
nauczyciel wychowania do życia w rodzinie

Inspiracje: miastodzieci.pl
Tekst Kamila Waleszkiewicz

„Dzień Wszystkich Świętych – dzień wspomnień i rodzinnych opowieści, opowieści o dziadkach, babciach, wujkach
i ciociach. Czy Wy też lubicie te chwile, gdy dzieci słuchają z otwartą buzią nie dowierzając...? Pierwszy i drugi listopada to doskonała okazja, aby cofnąć się w czasy dawno minione.
Losy mojej rodziny to zarówno zwykłe szare historie czasami romantycznie zabarwione, jak i zdarzenia tragicznie splecione z historią Polski.
( …) Oskar zawsze dopytuje o szczegóły, których ilość i zrozumienie faktów wzrasta wraz z wiekiem. Oliwia chyba bardziej interesuje się więziennymi przeżyciami dziadka Józka z czasów władzy stalinowskiej.
Oboje jednak najbardziej uwielbiają słuchać o babciach i ciociach, których cechy charakteru noszą w sobie. Te analogie i zbieżności w sposób lekki i wesoły niepostrzeżenie budują nasz prywatny MIT, mit ciągłości rodziny, współzależności. A tragiczne dzieje przodków nadają temu mitowi rangi i ważności i pewnej doniosłości.
Każdy człowiek potrzebuje swojej legendy.
Stanowi ona fundament dla przyszłości, nadaje życiu wartości nieprzemijającej i nowego wymiaru narodzinom i śmierci.
Dzień Wszystkich Świętych to chwile rodzinne. Pielęgnujcie wspomnienia i nadawajcie im cechy wyjątkowości.
Niech wasza rodzina będzie cząstką wieczności, a światło znicza pomostem do dni dawno minionych, lecz niezapomnianych.”

Tekst Joanna Engel
„…odwiedzamy groby bliskich raz w roku. Taka cykliczna tradycja ma w sobie coś szczególnie uroczystego. Nosi znamiona rytuału, który nierozerwalnie związany jest z porą opadających liści i długich wieczornych opowieści.
( …) Wizyta na cmentarzu ma dla nas również wymiar niematerialny. Wspominamy naszych bliskich, modlimy się za nich, opowiadamy o nich dzieciom. Często przez całą powrotną drogę snujemy rodzinne historie, a dzieci uwielbiają ten wspólny czas i zadają mnóstwo pytań. Czasem wieczorem oglądamy potem stare fotografie... Czujemy wtedy, jakbyśmy jeszcze bardziej byli rodziną - głęboko zrośnięci z ludźmi, których nie ma już wśród nas, ale którzy są obecni w naszych sercach, myślach, modlitwach - naszej wspólnej rodzinnej pamięci.”

Opiekun projektu:

Zuzanna Ferenc – Warchałowska

nauczyciel wychowania do życia w rodzinie
Zespół Szkół Społecznych im. Mikołaja Reja w Kielcach